Главная страница » Учительская » Методическая копилка » Учителю белорусского языка и литературы

Учителю белорусского языка и литературы

Ходзіна Г. У.

ЗА СМУГОЮ СТАГОДДЗЯЎ

АБАГУЛЬНЯЛЬНЫ ЎРОК-КОНКУРС

Мэта: падагульніць і сістэматызаваць веды вучняў па тэме “Вусная народная творчасць”; выпрацоўваць навыкі вылучэння адметных жанравых уласцівасцей фальклорных твораў; развіваць навыкі працы ў групе, вучыць абгрунтоўваць свой выбар; ствараць умовы для праяўлення творчых здольнасцей вучняў; выхоўваць павагу да народнай спадчыны, пачуццё нацыянальнай годнасці і гонару за свой народ.

Форма: урок-конкурс з прымяненнем інтэрактыўных гульняў (інтэрнэт), тэставых заданняў, прэзентацыі “За смугою стагоддзяў”.

Эпіграф: Ад прадзедаў спакон вякоў

Мне засталася спадчына;

Паміж сваіх і чужакоў

Яна мне ласкай матчынай. Янка Купала

ХОД УРОКА

1. Арганізацыйны момант.

Настаўнік вітаецца з класам, агучвае тэму ўрока, прызначае двух памочнікаў, якія будуць дапамагаць у тэхнічных і арганізацыйных пытаннях.

Слова настаўніка: З маленства і назаўжды ўваходзіць у наша жыццё народная паэзія. Спачатку нас прываблівае калыханка, пасля мы захапляемся цікавымі. Дзівоснымі казкамі, здзіўляемся мудрасці і паэтычнаму хараству прыказак і загадак. З легендаў і паданняў паўстае перад намі мінулае нашага народа, роднай Беларусі. Вусная народная творчасць, як невычэрпная крыніца, узбагачае і ўзмацняе нашу мову і літаратуру, наша жыццё. Цудоўнаму народнаму мастацтву і майстэрству мы і прысвячаем сённяшні ўрок.

Гучыць музыка.

Настаўнік. У сённяшнім конкурсе прымаюць удзел тры каманды: “Сябры”, “Сузор’е”, “Асілкі”. За кожны правільны адказ каманда атрымлівае пэўную колькасць зорачак. Пераможа тая каманда, якая набярэ большую колькасць. Я аб’яўляю пачатак першага конкурсу.

2. Ход конкурсу.

1 ТУР. “ТЭАРЭТЫЧНЫ”

Кожнай камандзе адрасуецца па тры пытанні; за кожны правільны адказ – адна зорачка.

1. З якой мовы запазычана слова “фальклор”?

2. Што азначае слова “фальклор”?

3. У дачыненні да якіх твораў мы ўжываем слова “фальклор”?

4. Дайце азначэнне казкі як літаратурнага жанру?

5. На якія віды падзяляюцца народныя казкі?

6. У чым адрозненне чарадзейных казак ад бытавых?

7.Што сабою ўяўляе легенда як літаратурны жанр?

8. Што такое прыказка?

9. Пра які літаратурны жанр ідзе размова: …- прадказванне пэўнага выніку, пацверджанае шматвяковым вопытам.

2 ТУР. “У СВЕЦЕ КАЗАК”

1. Пазнай казку па малюнку. (Кожная каманда прадстаўляе свае малюнкі, падрыхтаваныя загадзя, камандам-саперніцам, якія павінны здагацца, які эпізод і з якой казкі адлюстраваны на малюнках; за кожны правільны адказ – дзве зорачкі).

2. Віктарына “Каму належаць словы?”( Казка “Залаты птах”)

А) Кажа ён старэйшаму сыну Сцяпану:

- Ідзі ты, сынку, пільнаваць яблыкі. (Бацьку.)

Б) - Ды вось бяда якая, бегла на паляванне, а трапіла ў яму… Памажы мне, добры чалавек, выбрацца адсюль. Я табе чым хочаш адплачу. (Ваўчыха.)

В) – Але, я птаха дастаў і слова стрымаў, а яны – браты мае разумныя – ліхадзеі! (Івану.)

3.Тэст “Разумная дачка”.

1. “Разумная дачка” – гэта казка:

А) аўтарам якой з’яўляецца В. Вітка;

Б) руская народная;

В) бытавая;

Г) пра жывёл;

Д) чарадзейная.

2. Разумная дачка з казкі мела ўзрост:

А) 9 год;

Б) 6 год;

В) 7 год;

Г) 5 год;

Д) 8 год.

3. Бядняк пайшоў па ваду, у кустах знайшоў кволую(-ага), слабую(-ога):

А) цялушку;

Б) казу;

В) каня;

Г) авечку;

Д) свінню.

4. Бядняк знайшоў знаходку тады, калі збіраўся спраўляць (адзначаць):

А) Новы год;

Б) Вялікдзень;

В) вяселле дачкі;

Г) свой дзень нараджэння;

Д) радзіны.

5. Каб рассудзіць бедняка і багача, пан першы раз загадаў:

А пяць загадак;

Б) чатыры загадкі;

В) тры загадкі;

Г) дзве загадкі;

Д) адну загадку.

6. Багатаму суседу разгадаць загадкі дапамог (дапамагла):

А) суседка;

Б) жонка;

В) дачка;

Г) брат;

Д) сын.

7.Кросны, пра якія ўспамінае дачка пры разгадванні другой загадкі, - гэта:

А) назва мясцовасці;

Б) назва маёнтка пана;

В) ручны ткацкі станок;

Г) драўляная пасудзіна, у якой таўкуць што-небудзь;

Д) інструмент для свідравання круглых адтулін у дрэве.

8. Што на свеце сыцей (тлусцей, таўсцей) за ўсё? На гэту загадку багаты сусед адказаў:

А) зямля;

Б) гарбузы ў агародзе;

В) рабы парсюк;

Г)брат Васіль, які жыве ў іншай вёсцы;
д) карова Буронка.

9. Разгадаўшы ўсе загадкі пана, дзяўчынка засталася ў яго за:

А) прыёмную дачку;

Б) служанку (пакаёўку);

В) лекара;

Г) сястру;

Д) садоўніка.

10. Пан дзяўчынцы сказаў: “Бяры з сабе з маёнтка, што пажадаеш, ды ідзі дахаты, каб я цябе больш не бачыў!” Выконваючы гэтую просьбу, дзяўчынка з сабою ўзяла:

А) коней;

Б) карэту;

В) мех мукі;

Г) пана;

Д) розныя каштоўныя ўпрыгажэнні.

АДКАЗЫ

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
в	в	а	д	в	б	в	в	а	г

3 ТУР”НАРОДНАЯ МУДРАСЦЬ”

Настаўнік.Іх называюць “залацінкамі мудрасці”. Яны – скарбонка духоўнай сілы народа, у іх адлюстраваныя жыццё, культура, думкі і пачуцці беларусаў. Зараз мы выканаем заданні на камп’ютары. (Інтэрактыўныя гульні)

1. Прыказкі пра Радзіму. 10 зорачак.

2. Прыказкі пра слова. 7 зорачак.

3. Прыказкі пра дружбу. 7 зорачак.

Настаўнік. Нашы продкі былі не толькі працавітымі, але надзвычай назіральнымі і мудрымі. Аналізуючы свае назіранні, людзі заўважалі заканаменарнасці і рабілі адпаведныя высновы, а на іх падставе фармулявалі парады, як найлепшым чынам весці гаспадарку. Гэтыя падказкі - народныя прыкметы і павер’і.

1. Злучыце павер’е і ягоны вынік. 7 зорачак.(Интэрактыўныя гульні.)

Настаўнік. Зараз невялікі адпачынак. Паглядзіце мультфільм “Прыказкі”.

Назавіце прыказкі, якія вы запомнілі.

Настаўнік. Яны развіваюць нашу кемлівасць і назіральнасць, вучаць параўноўваць, пашыраюць кругагляд. З імі весела і смешна. Пра які фальклорны жанр ідзе размова? Загадкі.

1. Паглядзіце на малюнкі. Выберыце тое, што найбольш спадабалася і складзіце як мага больш загадак. Кожная загадка -1 зорачка. (Цыбуля, агурок, морква, капуста, часнок, памідор.)

2. Загадайце загадкі сваім сапернікам.

Настаўнік. У духоўнай спадчыне беларусаў асобае месца займаюць легенды.У іх сцвярджаюцца высокія маральныя каштоўнасці: любоў да радзімы і гатоўнасць рашуча абараняць яе, добрасумленнае стаўленне чалавека да працы, да сваіх абавязкаў, справядлівыя і добразычлівыя адносіны паміж людзьмі.

1. Пазнай легенду па пачатку.

А) Прыгожая кветка вырасла ў дзікім краі. Табе толькі спяваць у маіх пакоях. ( Нарач)

Б) Два дні, забіўшыся ў кут, моўчкі трывала, а на трэці, калі зусім прагаладалася, завыла на ўвесь лес. (Пестунь)

В) Хто гэта? Яна дастала з пакунка смаляк ды падпаліла пакоі адзін за адным. (Нара)

ДАДАТКОВЫЯ ЗАДАННІ

1.Конкурс “Падбяры пару” За некалькі хвілін каманды павінны падабраць да рускіх прыказак беларускія.

Рускія прыказкі	Беларускія прыказкі
1. Не имей сто рублей, а имей сто друзей.	А. Калі ўлез у дугу, не кажы не магу.
2. На чужой каравай рот не разевай.	Б. У ціхім балоце чэрці растуць.
3.Труд кормит, а лень портит.	В. Цікаўнай Амілі нос прышчамілі.
4. Взялся за гуж – не говори, что не дюж.	Г. Не будзь ласы на чужыя каўбасы.
5. Сделал дело –гуляй смело.	Д. Чалавек без сяброў, што печ без дроў.
6. В тихом омуте черти водятся.	Е. Скончыў работу – гуляй у ахвоту.
7. Любопытной Варваре нос оторвали.	Ё. Дзе шчырая праца – там густа, а дзе лянота – там пуста.

Адказы: 1д, 2г, 3ё, 4а, 5е, 6б, 7е.

2. Конкурс “Хто правільна збярэ прыказкі”. Каманда павінна завяршыць прыказкі, падабраўшы адпаведную канцоўку.

Прыказкі	Падказкі
1.Адзін з сошкай…	А…дзесяць пацее.
2.Адзін сыцее…	Б…за саломіну схопішся.
3. Хто людзям не верыць…	В…той і свайго не мае.
4.Людзей слухай…	Г…а з дурнем і свой страціш.
5.Калі топішся…	Д…той сабе веры не дасць.
6.Сёння зробіш..	Е…а справу сёння зрабі.
7.Сон на заўтра адлажы…	Ё…а свой розум май.
8.Хто не шануе чужога…	Ж…заўтра як знойдзеш.
9. З разумным павядзешся – розуму набярэшся…	З…а сямёра з ложкай.

Адказы: 1з, 2а, 3д, 4ё, 5б, 6ж, 7е, 8б, 9г.

Настаўнік. Мы з вамі добра папрацавалі, выканалі ўсе заданні. Цяпер давайце звернем увагу на эпіграф. Мы сёння гаварылі пра нашу спадчыну. Яе стваральнікам з’яўляецца беларускі народ. Яна нам засталася, каб мы яе ведалі і бераглі.

3. Рэфлексія. Ці спадабаўся вам урок?

Ці хочацца вам яшчэ калі-небудзь пабываць на падобным уроку? Растлумачце чаму.

4. Падвядзенне вынікаў урока.

1. Падлік колькасці зорачак.

2. Вызначэнне найлепшых адказаў вучняў.

3. Выстаўленне адзнак і іх каменціраванне.

4. Узнагароджванне пераможцаў.

5. Дамашняе заданне. Адказаць на пытанніі выканаць заданні да ўсяго раздзела.

23.01.2021

Беларуская літаратура 10 клас

раскрыть » / « свернуть

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

“Сярэдняя школа аг.Вулька-2”

Беларуская літаратура

10 клас

Уладзімір Караткевіч.

“Дзікае паляванне

караля Стаха”

Роздум аб прызначэнні чалавека

на зямлі, лёсе беларускага народа,

узаемасувязі розных гістарычных эпох.

Вобразы галоўных

герояў аповесці

Настаўніца беларускай мовы і літаратуры

Паўловіч В.А.

Мэта:асэнсаванне значнасці чалавечага жыцця ў пэўных гістарычных абставінах. Задачы: раскрыць характары герояў аповесці, звяртаючы ўвагу на ўдалае выкарыстанне пісьменнікам сродкаў стварэння мастацкага вобраза (партрэт, мова, паводзіны, аўтарская характарыстыка); садзейнічаць развіццю навыкаў вуснага выказвання, умення аргументаваць свае адказы, вылучаць эпізоды і дэталі, важныя для характарыстыкі героя, даваць ацэнку герою ў адпаведнасці з яго перажываннямі, паводзінамі, учынкамі; удасканальваць навыкі аналізу празаічнага твора, развіваць крытычнае мысленне супастаўлення і параўнання розных відаў мастацтва — літаратуры і кіно; пераконваць зместам аповесці, што каханне, дабро, міласэрнасць узвышаюць чалавека, а зло, помслівасць, прага нажывы разбураюць яго душу; ствараць умовы для выхавання патрыятычных пачуццяў вучняў.

Абсталяванне: партрэт У.Караткевіча, аповесць “Дзікае паляванне караля Стаха”; п.”У.Караткевіч”; выстава твораў пісьменніка; мультымедыя; вальс Гофмана “Дзікае паляванне караля Стаха”; зарадка для вачэй.

Эпіграфы:

Я з табою да крыві апошняй, Мужны мой, адвечны мой народ.

Уладзімір Караткевіч. «Гусі-лебедзі ў лугах зялёных...»

...Мы гандлявалі радзімай, прадавалі яе хцівым суседзям, а сяляне любілі яе, сваю мачыху, і... падыхалі ад бясхлеб'я.

Надзея Яноўская, гераіня аповесці

Бо як ёсць у народа такія — Не загіне давеку народ.

У. Караткевіч.

Ход урока

Арганізацыйны момант.

Вучыцеся, дзеткі, дужэйце на волі,

Каб скарбу з навукі знайсці,

Каб лепш было ў жыцці змагацца за долю

На мілай і роднай зямлі.

Бо цяжка, ой цяжка тым людзям жывецца,

Хто вечна ў цямноце жыве.

ІІ.Паведамленне тэмы і мэты ўрока. (слайд)

IIІ.Уступнае слова настаўніка.

Даследчык А. Мальдзіс пісаў: «"Дзікае паляванне..." успрымаецца не толькі як прыгодніцка-дэтэктыўны твор... Аповесць Караткевіча абуджае роздум аб прызначэнні чалавека, лёсе беларускага народа, узаемасувязі розных гістарычных

эпох... Многімі сваімі рысамі аповесць набліжаецца да твораў сацыяльна-філасофскіх. Яна не толькі забаўляе сваёй складанай інтрыгай, але і павучае, выхоўвае» (Мальдзіс А. Жыццё і ўзнясенне Уладзіміра Караткевіча: партрэт пісьменніка і чалавека. — С. 27).

IV.Праца вучняў з прапанаванымі цытатамі.

Сваю грамадзянскую пазіцыю аб прызначэнні чалавека на зямлі, аб лёсе беларускага народа У. Караткевіч выказаў у сваіх творах: (праекцыя на экран):

1)«Хто не памятае мінулага, хто забывае мінулае — асуджаны зноў перажыць яго. Безліч разоў» (Антон Косміч, «Чорны замак Альшанскі»).

2) «Зямля-зямля! 3 атлусцелымі панамі, з бяздушнымі ўладарамі душ, з хлуснёй, са спаласаванымі мужыкамі, з апляванай, забароненай мовай.

Але яшчэ і з паплавамі, і з сінімі вербалозамі на берагах рэк. Няхай няшчасная, няхай забітая і абылганая, але свая, найлепшая ў свеце» (Пятрок Ясюкевіч, «Сіняя-сіняя»).

3) «Радзіма мне даражэй за ўсё. Iкалі Радзіме маёй дрэнна — мне таксама няміла нічога, акрамя радзімы. Не баліць нічыя бяда, акрамя яе бяды... Я тут нарадзіўся і тут спадзяюся памерці» (Алесь Загорскі, «Каласы пад сярпом тваім»).

4) «Не, продкі не адышлі. Яны тут і заўжды будуць тут: як песня, якую мы атрымалі ад іх, як іхнія радасць і боль. Яны расквітаюць усмешкай на нашых вуснах, і іхняя журба — гэта наша журба... Прыйдзе дзень, і мяне не будзе. Але будзе вечнай зямная цеплыня» (Андрэй Грынкевіч, «Нельга забыць»),

5) «Раз ужо з'явіўся на зямлю — я стану тут. Біцца буду не на жыццё, а на смерць. Казаць буду пра тое, што ёсць чалавек і якое месца яго на Зямлі і ў Сусвеце... Пра Мужнасць, пра Здзек, пра Веды, пра Доблесць казаць буду...» (Юрась Братчык, «Хрыстос прызямліўся ў Гародні»).

6) «Хай коратка, але жыць. Заваёўваць магчымасць вышэйшай дабраты, жыцця дзеля іншых. А не адбіраць у іх магчымасці гэтага жыцця. Укараніцца на камяністым, неўладкаваным беразе жыцця, мудра, уладна, пяшчотна свідраваць каранямі зямлю. Араць яе для будучыні» (Севярын Будрыс, «Чазенія»).

Выберыце выказванне аднаго з герояў твораў У. Караткевіча, якое найбольш адпавядае вашаму светаўспрыманню, вашай грамадзянскай пазіцыі.
Як вы разумееце сэнс выбраных слоў? Чым яны вам блізкія?

Галоўны герой аповесці «Дзікае паляванне...» Андрэй Беларэцкі, выказваючы свае адносіны да народа, гаварыў: «Iпаўсюль я бачыў гора народнае, бачыў брудных дзяцей, бачыў сляпых жабракоў, бачыў гора народа майго, даражэй за які — я зараз ведаю гэта — у мяне не было нічога на свеце». Супастаўце выбраную вамі цытату са словамі Андрэя Беларэцкага. У чым іх сугучнасць?

(зварот да эпіграфаў)

V.Характарыстыка вобразаў аповесці (работа ў групах).

Андрэй Беларэцкі і Андрэй Свеціловіч – прадстаўнікі лепшай часткі беларускай інтэлігенцыі канца ХІХ стагоддзя.

А) Вобраз Андрэя Беларэцкага. (па плану)

Беларэцкі і Беларусь. Сугучныя словы... Аўтару аповесці не дае апісання знешняга выгляду Андрэя Беларэцкага. Уявіце, як выглядае галоўны герой, і намалюйце яго вусны партрэт. (Адказы вучняў – вуснае славеснае маляванне.)
Якую самахарактарыстыку дае Беларэцкі і чаму? ( “Для мяне ў той час, - успамінае Андрэй Беларэцкі, - было значна больш важлівым зразумець, хто я, якім багам я павінен маліцца… Я тады шукаў свій народ і пачынаў разумець, як многія ў той час, што ён тут, побач, толькі за два стагоддзі з нашай інтэлігенцыі добра выбілі гэта разуменне”).
Якія два стагоддзі мае на ўвазе галоўны герой?

(Герой згадвае два самыя трагічныя перыяды ў гісторыі Беларусі — XVIIі XIXстагоддзі. У канцы XVIIстагоддзя беларускія магнаты прагаласавалі за дзяржаўнасць у Рэчы Паспалітай, у тым ліку і на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, толькі польскай мовы. У 1697 г. быў выдадзены закон, паводле якога ўрадавай мовай у краі аб'яўлялася польская. У XIXстагоддзі, калі Беларусь апынулася ў складзе Расійскай імперыі пасля трох раздзелаў Рэчы Паспалітай, царскі ўрад вёў інтэнсіўную русіфікацыю Беларусі. Па сутнасці, рускі царызм працягваў палітыку польска-каталіцкіх колаў — паслядоўнага і настойлівага разбурэння нацыянальнага патэнцыялу беларускага народа, выкаранення яго этнічнай самасвядомасці).

Падзеі ў аповесці адбываюцца ў 80-ыя гг. XIX стагод-дзя.
Падзеі ў творы адбываюцца ў канцы ХІХ стагоддзя. Што хвалюе Беларэцкага ў лёсе беларускага народа тых часоў? (Герой выразна ўсведамляе сваю нацыянальную прыналежнасць, ён патрыёт сваёй радзімы, якога вельмі непакоіць лёс беларускай нацыі,арыгінальнай і самабытнай, пазбаўленай з канца 17 ст. права на нацыянальную пісьменнасць.Ён думае, як дапамагчы свайму народу заняць пачэснае месца сярод іншых народаў — вось галоўная мэта жыцця Андрэя Беларэцкага.)
Галоўны герой аповесці — вучоны-фалькларыст. Як ён адносіцца да сваёй прафесіі і да той справы, якой займаецца? Як характарызуюць галоўнага героя аповесці адносіны да справы, якую ён абраў? (Андрэй Беларэцкі не шкадуе сябе і сваіх сіл дзеля абранай ім справы. Ён лічыць, што гэта прафесія павінна наблізіць яго да народа і дапамагчы зразумець гэты народ, корань, аснову беларускай нацыі, галоўнага захавальніка жывой беларускай мовы, які гібеў у цемры невуцтва, але свята шанаваў свае нацыянальныя духоўныя традыцыі. Беларэцкі лічыў, што дапамагчы адраджэнню народа можна толькі шляхам паглыблення яго ведаў пра сваю гісторыю і культуру. Ужо сам факт, што Беларэцкі, якога яшчэ ў юнацкія гады стараліся пераканаць, што прозвішча ў яго польскае, а сам ён “древнейшая ветвь русского племени, истинно русский человек”займаецца справай, якая “ў той час толькі пачыналася і лічылася сярод уладу маючых небяспечнай для існуючага парадку”, характарызуе яго як чалавека смелага, цвёрдага ў сваіх жыццёвых перакананнх, настойлівага ў дасягненні пастаўленых мэт. Ён не шкадуе сваіх маладых сіл дзеля абранай справы, нягледзячы на тое, што і яго “мучыла хандра, якая варушылася ў тыя дні на дне кожнай беларускай душы: нявера ў каштоўнасць сваёй справы, бяссілле, глухі боль...".За два гады ён абышоў і праех Мінскую, Магілёўскую, Віцебскую, частку Віленскай губерні. Як да найвялікшага духоўнага скарбу свайго народа адносіцца ён да вуснай народнай творчасці. "Не ведаю, як другім фалькларыстам, але мне заўсёды было цяжка перадчасна ехаць з якой-небудзь мясцовасці. Мне ўсё здавалася, што за зіму, якую я прабуду ў горадзе, тут памрэ нейкая бабуля,

якая адна, разумееце, адна ведае зараз чароўны стары сказ. Iгэты сказ памрэ з ёю, і ніхто, ніхто яго не пачуе, а я і мой народ застанемся абакрадзенымі". Называе Беларусь «этнаграфічным раем».)

Чаму Беларэцкі называе Беларусь “этнаграфічным раем”? (Герой упэўнены ў тым, што таленавіты беларускі народ мае вялікія духоўныя набыткі, якія патрэбна сабраць і захаваць."Хоць казка, а асабліва легенда як найбольш нетрывалыя прадукты народнай фантазіі пачалі забірацца ўсё далей і далей у мядзведжую глуш", — успамінае ён.

Вялікая прага сабраць, захаваць як мага больш духоўных набыткаў народа, шчырая павага да іх прывядуць галоўнага героя і ў так званую мядзведжую глуш, дзе ён знаёміцца з прыгожай і жудаснай легендай пра караля Стаха(пераказ легенды).
Чаму ж так зацікавіла Беларэцкага легенда пра караля Стаха? (Найперш таму, што ён патрыёт сваёй Радзімы, які добра ўсвядоміў, што яго народ жыве ў няволі. Калі б не адбылося забойства караля Стаха, мажліва, Беларусь набыла б незалежнасць і пайшла б па самастойным шляху развіцця).
Чаму Беларэцкі, які меў намер не затрымлівацца ў Балотных Ялінах, адмовіўся ад ранейшых планаў? (Гуманіст па сваёй натуры, Андрэй Беларэцкі не можа пакінуць безабаронную Надзею Яноўскую, якая вар'яцее ў сваім маёнтку ад жаху, бо апошнім часам у доме сталі бачыць Малога Чалавека і Блакітную Жанчыну. Яны прыходзілі заўсёды перад смерцю каго-небудзь з роду Яноўскіх. А Надзея Яноўская была апошняй спадчынніцай маярату калісьці магутнага роду, і над імем яе вісела радавое за кляцце. Тым больш што і адносіны да Надзеі ў яго сталі іншымі, калі ён пачуў з яе вуснаў хвалюючыя словы асуджэння свайго роду. Кіравалі Беларэцкім і грамадскія матывы, бо ён пачаў усведамляць, што дзікае паляванне скіравана не толькі супраць Яноўскіх, але і супраць усяго насельніцтва. Выкрыццё гэтай злоснай сілы становіцца для героя канкрэтнай справай служэння народу).
Якім паўстае Андрэй Беларэцкі ў пошуках разгадкі "таямніц" Балотных Ялін? (Здавалася б, не раз абставіны ставілі галоўнага героя ў бязвыхаднае становішча, але ён, мужны і кемлівы, рашучы, а дзе трэба, асцярожны, заўсёды знаходзіў выйсце ў барацьбе з цёмнымі сіламі маярату Яноўскіх).
Якім паўстае галоўны герой аповесці ў яго адносінах з Надзеяй Яноўскай? (У Беларэцкім захапляе тонкае разуменне духоўнага стану дзяўчыны, здольнасць ацаніць муж-насць і годнасць, высакароднасць і патрыятызм, разуменне адказнасці за створанае яе продкамі зло. У галоўным героі выразна выявіліся такія мужчынскія рысы, як імкненне абараніць слабага, зрабіць усё, каб жанчына побач з ім адчувала сябе спакойна і ўпэўнена. Пяшчота, мужнасць, павага да іншых, разуменне іх індывідуальнасці, здольнасць на моцнае пачуццё былі той асновай, якая спрыяла каханню Надзеі і Беларэцкага).
Як раскрываецца характар галоўнага героя праз узаемаадносіны з іншымі персанажамі аповесці? (Чалавек даверлівы і сардэчны па сваёй натуры, на пачатку твора прыязна ставіцца да прадстаўнікоў мясцовай шляхты, але паступова яго характар загартоўваецца, мужнее.У параўнанні з Дубатоўкам, Варонам выяўляецца розум, гуманнасць героя, яго мужнасць, мэтаімкнёнасць, чалавечая годнасць, імкненне давесці пачатую справу да канца. Іншыя стасункі складваюцца ў Беларэцкага са Свеціловічам. Ён адзіны, на каго можа абаперціся галоўны герой, той, хто яго падтрымае ў барацьбе супраць дзікага палявання.)

Б) Вобраз Андрэя Свеціловіча.

Хто такі Андрэй Свеціловіч? (Андрэй Свеціловіч — сваяк Надзеі Яноўскай па жаночай лініі, шляхціц, аднак гатовы вырачыся свайго сацыяльнага паходжання. Ён былы студэнт. Прызнаецца Беларэцкаму, што за рэвалюцыйную дзейнасць яго выключылі з Кіеўскага універсітэта. Ужо ў час першага знаёмства

з Андрэем Свеціловічам на балі ў маёнтку Балотныя Яліны Беларэцкі ўбачыў у ім шмат блізкага сабе.)

Што яднае гэтых двух герояў? (Свеціловіч, як і Беларэцкі, разумее неабходнасць вывучаць фальклор. Вельмі блізкія іх погляды на шляхецкае асяроддзе, у якое яны трапілі. Свеціловіч таксама гарачы патрыёт свайго краю. Героя абурае зло, несправядлівасць, якія пануюць паўсюдна. Ён гатовы ахвяраваць сабою, каб толькі бачыць свой край свабодным і абуджаным ад векавога сну: "Дорага я б даў таму

чалавеку, які скіне, нарэшце, з шыі народнай усіх гэтых гнілых шляхцюкоў, тупых пыхатых выскачак, прадажных журналістаў і зробіць яго гаспадаром уласнага лёсу. Усю кроў аддаў бы".

У асобе Свеціловіча Беларэцкі ўпершыню сустрэў аднадумца. На гасцяванні ў Дубатоўка яны дамаўляюцца разам змагацца з дзікім паляваннем. Але Свеціловіч гіне.)

Чаму гіне Свеціловіч? (Аўтар хоча паказаць, якой страшнай сілай было дзікае паляванне. Маладыя, наіўныя, празмерна даверлівыя і гарачыя станавіліся яго ахвярамі).

У. Караткевіч надаў сваім героям — Беларэцкаму і Свеціловічу — аднолькавыя імёны. Як вы лічыце, чаму? Што аб'ядноўвае гэтых герояў? Чым адрозніваюцца пошукі прызначэння чалавека на зямлі ў светаўспрыманні Андрэя Свеціловіча і Андрэя Беларэцкага?

(Агульнасць імёнаў падразумявае агульнасць імкненняў, інтарэсаў і адносін да жыцця. Імя Андрэй у перакладзе з грэчаскай мовы значыць 'мужны'. IБеларэцкі, і Свеціловіч у аповесці з'яўляюцца мужнымі абаронцамі людзей, аднолькавыя іх погляды і адносіны да шляхецкага асяроддзя, але Свеціловіч больш бескампрамісны і гарачы ў сваіх словах і ўчынках, таму і гіне.

Такім чынам, Андрэй Беларэцкі і Андрэй Свеціловіч — героі, якія не могуць мірыцца з несправядлівасцю і насіллем, настойліва імкнуцца выкрыць зло. У іх вобразах увасоблены лепшыя рысы перадавой часткі беларускай інтэлігенцыі канца XIXстагоддзя.)

В) Вобраз Надзеі Яноўскай.

Надзея Яноўская — апошняя спадчынніца магутнага роду.

У класічнай літаратуры ў такой ролі часцей выступаюць мужчыны. Падумайце, чаму пісьменнік ношу такой адказнасці кладзе на кволыя дзявочыя плечы? (Узнікае магчымасць рамантычнага сюжэтнага ходу і разам з тым застаецца надзея на працяг жыцця, хоць у арганічна новым яго праяўленні, бо прозвішча новага роду (аразам — і лёс) будзе ўжо іншым).
Ахарактарызуйце гераіню твора. («Яна была слабай, як сцяблінка палыну на мяжы»; «нейкі незразумелы, застыглы выраз» у вачах... Такой уяўляецца Надзея Яноўская Беларэцкаму ў пачатку аповесці. Ён разумее, што гэтаму знешне хваравітаму апошняму парастку калісьці моцнага шляхецкага роду патрэбна дапамога і падтрымка. Надзея Яноўская, над якой вісела радавое закляцце, не страціла ў сваім сэрцы дабрыні, спагадлівасці, самаахвярнасці. Дзякуючы Беларэцкаму Надзея застаецца жыць і прадаўжаць род, адмовіўшыся ад «высокага» шляхецкага становішча Яноўскіх.)

В) Рыгор Дубатоўк і яго прыбліжаныя (Варона, Гарабурда, Стахевіч, Пацук) і іх “дзікае паляванне” – сімвал сацыяльнага і духоўнага зла.

Хто і чаму ўзяў на ўзбраенне легенду роду Яноўскіх пра дзікае паляванне? (Даўнюю жудасную легенду вырашыў выкарыстаць для дасягнення сваіх карыслівых мэт

Рыгор Дубатоўк. Не толькі дзеля грошай. Яны ў яго былі, калі змог арганізаваць дзікае паляванне. Яму найперш хацелася завалодаць маёнткам Яноўскіх, каб задаволіць свой шляхецкі гонар. "Мы пілі ў яго, і ён даваў нам грошы. А сам марыў пра палац", — скажа пазней Стахевіч, адзін з удзельнікаў дзікага палявання. Дубатоўк ведаў, што род Яноўскіх вымірае. Каб ажыццявіць сваю мэту, неабходна было пазбавіцца двух апошніх прадстаўнікоў гэтага роду: Надзеі Яноўскай і Андрэя Свеціловіча. Дубатоўк не грэбуе ніякімі сродкамі дзеля дасягнення сваёй мэты. Забыўся нават пра тое, што ён нашчадак таго Дубатоўка, які паіў атрутным віном паляўнічых караля Стаха, што і на яго родзе ляжыць віна.)

Чаму ўчынак Дубатоўка выклікае асаблівае абурэнне і агіду? (Рыгор Дубатоўк быў не проста далёкім сваяком Яноўскіх, а і блізкім сябрам бацькі Надзеі, які ведаў пра праклён свайго роду. Раман Яноўскі ведаў і рыхтаваўся да таго, каб неяк аберагчы сваё адзінае дзіця. Загадзя паклапаціўся пра будучы лёс сваёй дачкі. Як самаму блізкаму чалавеку даверыў ён Дубатоўку найдаражэйшае, што ў яго было, — апекаванне дачкі. Бачачы, што і Надзея прыхільна ставіцца да Дубатоўка (ён часта любіў бавіць час з ёю і Свеціловічам), Раман яшчэ пры жыцці папрасіў яго пра гэта на ўсякі выпадак. Дубатоўк з дапамогай дзікага палявання забівае свайго сваяка, чалавека, які лічыў яго блізкім сябрам. Такі ж лёс чакае і Надзею Яноўскую, духоўнае забойства якой ён вёў адразу пасля смерці Рамана сістэматычна і няўхільна. Знішчыў Дубатоўк і Свеціловіча. Забіў той, каму давяралі, каго любілі.
Чаму ж давяралі? Прыгадайце першую сустрэчу з Дубатоўкам у Балотных Ялінах з прычыны паўналецця гаспадыні. (Пры першай сустрэчы з ім у аповесці герой падаецца добрым, вясёлым, чалавекам з шырокай натурай, захавальнікам добрых беларускіх традыцый. "Ён ішоў, і людзі расступаліся перад ім, адказвалі такімі вясёлымі ўсмешкамі, якія толькі маглі з'явіцца на гэтых кіслых тварах, тварах людзей з касты, якая выраджаецца. Чалавека, відаць, любілі", — успамінае Беларэцкі. А затым прыгадае першае сваё ўражанне ад сустрэчы з Дубатоўкам: "Нарэшце, хоць адзін прадстаўнік старога добрага веку. Не вырадак, не вар'ят, які можа пайсці і на гераізм, і на злачынства. Добры, просты волат. Iяк ён сакавіта, прыгожа гаворыць па-беларуску!")
Калі і чаму ў чытача нараджаецца непрыязнасць да Дубатоўка? (Герой прыйшоў на баль да сваёй апякункі на яе паўналецце. Звычайна ў такіх выпадках імкнуцца прынесці радасць. Дубатоўк зрабіў наадварот. Ён дорыць Надзеі партрэт Рамана Старога, віноўніка радавога праклёну. Свядома, прылюдна падкрэслівае, што "ногі ва ўсіх Яноўскіх былі нямоцныя". Такім спосабам нагадвае пра асобу, з-за якой загінуў бацька Надзеі, вымер род, і як бы папярэджвае аб тым, што чакае яе. Тым больш што ў акрузе ўжо ва ўсю гуляла дзікае паляванне. Гэта і асаблівая індульгенцыя на выпадак, калі Надзеі не стане: ён жа даўно ведаў, што апошняя з Яноўскіх была хворая.

Дубатоўк дорыць Надзеі сярэдневяковую жаночую вопратку, настойліва просіць апякунку апрануць яе, хоць ведае, што гэта даволі нязручны ўбор, які звычайна псуе нязвыклую да яго жанчыну. Насцярожвае і тое, што Дубатоўк з'явіўся на балі разам з Алесем Варонам, вядомым на ўсю акругу скандалістам.)

Ахарактарызуйце Дубатоўка і яго прыслужнікаў у час «халасцяцкай гулянкі». Дакажыце абсалютную адсутнасць духоўнасці ў адносінах паміж імі. (Галоўнаму герою твора найперш кінулася ў вочы абсалютная адсутнасць духоўнага ў зносінах паміж людзьмі з акружэння Дубатоўка, уладарнасць аднаго над другім, культ сілы. Заўважалася яўная залежнасць кожнага з прысутных ад гаспадара. Захавальнік старадаўніх звычаяў, якім ён лічыўся ў акрузе, не назбіраў у сваім доме таго, што б сведчыла пра сапраўды даўнюю гісторыю народа, які вызначаўся багатай і самабытнай культурай).
Каго забіла дзікае паляванне і чаму?

(Дзікае паляванне забівала ўсіх, хто мог адыграць хоць нейкую ролю ў раскрыцці яго сутнасці. Iкалі не ўдавалася забіць фізічна, то чалавека даводзілі да вар'яцтва, як у выпадку з пані Кульшай, якая ведала, чаму Надзею Яноўскую ў той вечар, калі загінуў яе бацька, запрасілі да Кульшаў, хоць да гэтага яна ўжо колькі гадоў у іх не была. Гісторыя з пані Кульшай — гэта своеасаблівае

папярэджанне аб існаванні такой пагрозы для ўсіх, хто паспрабуе разабрацца ў сутнасці дзікага палявання. Звар'яцелая пані ўзмацняла страх, які і так запаланіў акругу).

«Дзікае паляванне» змятала на сваім шляху ўсіх, хто збіраўся раскрыць яго сутнасць або нават толькі здагадваўся пра яе. Чаму асабліва настойліва «дзікае паляванне» хацела знішчыць Андрэя Беларэцкага? (Беларэцкі быў тым чалавекам, у якім дзікае паляванне адчула сур'ёзную небяспеку для свайго існавання. Яго дзейнасць па зборы легендаў была ўжо вядома Дубатоўку і яго зграі. У асобе Беларэцкага яны бачылі чалавека, які нясе святло ў сялянскае асяроддзе, што не адпавядала іх інтарэсам. Ды і Яноўская, даведзеная да роспачы, гатовая звар'яцець (асаблівыя спадзяванні ўскладаліся ў гэтым плане на партрэт Рамана Старога), ажыла ў час прысутнасці Беларэцкага ў

маёнтку. Дубатоўк нават пачаў баяцца, што Беларэцкі ажэніцца з ёй. Асабліва занепакоены быў арганізатар дзікага палявання тым, што Беларэцкі стаў арганізатарам сіл, якія пачалі супрацьстаяць злу, што несла дзікае паляванне. Толькі ён, імкнучыся раскрыць тайну дзікага палявання, аб'ядноўваў тых, хто цярпеў ад гэтай жудаснай навалы. Усе яго папярэднікі дзейнічалі і гінулі паасобку.

Супраць каго яшчэ было скіравана дзікае паляванне? Чаму? (Дубатоўка і яго хеўру сталі ўсё больш непакоіць сяляне, якія "дужа нахабныя сталі". Яны, нягледзячы на тое, што адзін з "людзяных паноў" загінуў, вераць, што разам з Беларэцкім змогуць расправіцца з нечысцю.)
Чаму ўлады не толькі не прымалі ніякіх захадаў супраць дзікага палявання, а нават прапаноўвалі Беларэцкаму пакінуць Балотныя Яліны? (Існаванне дзікага палявання давала мажлівасць уладам трымаць у паслушэнстве просты народ. Яны не толькі не прымалі ніякіх захадаў супраць злачынцаў, але нават знаходзіліся ў змове з імі. Гэта добра зразумеў Беларэцкі ў час размовы з суддзёй, пракурорам і адвакатам. Улады адчулі, што Беларэцкі выкрыў іх сутнасць, таму і прапануюць з'ехаць з павета).
Чаму Беларэцкаму ўдалося выкрыць банду Дубатоўка? (Беларэцкі, як толькі даведаўся пра дзікае паляванне, адразу не паверыў у яго рэальнасць. Стаў актыўна шукаць факты, якія б пераканалі ў гэтым і іншых. Яго разумовыя здольнасці, добрае веданне гісторыі шляхты, яе ўзаемаадносін дапамаглі яму ўсвядоміць, якая гэта страшная сіла. Адразу зразумеў, што нельга дзейнічаць аднаму. Спачатку ў саюзнікі ўзяў Свеціловіча, а затым — Рыгора і навакольных сялян).
Якія асацыяцыі да паняцця «дзікае паляванне» ўзнікаюць у вас? (Жорсткасць, зло, прага ўлады, насілле,культ сілы, беспакаранасць, маральная разбэшчанасць...)

VІ. Фізкультхвілінка (зарадка для вачэй) (праекцыя на экране).

VІІ. Выкананне тэставага задання. (пад ціхае гучанне вальса Гофмана “Дзікае паляванне караля Стаха”)

Выніковае тэставае заданне (гл.дадатак 1)

Дайце адказ «так» на прапанаваныя сцвярджэнні, калі вы лічыце іх правільнымі, і адказ «не», калі сцвярджэнні, на вашу думку, не адпавядаюць зместу тэксту.

1. Дзеянне ў аповесці адбываецца ў 80-ыя гады XIXст. і ў пачатку XVIIст. 2. Андрэй Беларэцкі па прафесіі пісьменнік.

З. Надзея Яноўская — васемнаццацігадовая гаспадыня Балотных Ялін.

Малы Чалавек Балотных Ялін не прывід, а жывая істота.

5. Ігнась Берман-Гацэвіч — упраўляючы ў маёнтку.

6. Раман Яноўскі забіў Стаха Горскага і тым самым навёў праклён на ўсю сваю радню да дваццатага калена.

7. Дубатоўк з'яўляецца родным дзядзькам Надзеі Яноўскай і яе апекуном. 8. Партрэт Рамана Старога — падарунак Вароны для Надзеі Яноўскай у дзень яе васямнаццацігоддзя.

9. Андрэй Беларэцкі пазнаёміўся з Андрэем Свеціловічам на балі ў Яноўскай і пасябраваў з ім.

10. Андрэй Свеціловіч кахаў Надзею Яноўскую і жадаў ёй толькі дабра.

11. Андрэя Свеціловіча выключылі з універсітэта за ўдзел ва ўшанаванні памяці А. Пушкіна.

12. Наступныя словы належаць Свеціловічу: «Няшчасная Беларусь! Добры, памяркоўны, рамантычны народ у руках такой поскудзі».

13. Дуэль Беларэцкага і Вароны адбылася з-за таго, што апошні абразіў Дубатоўка.

14. Беларэцкі думае пра Свеціловіча наступнае: «...жывы народ, калі ў ім з'яўляюцца часам такія людзі».

15. На пахаванні Свеціловіча «горка, узахлёб, плакаў над нябожчыкам стары, добры Дубатоўк...».

16. Беларэцкага выклікалі ў павятовы суд, бо ён пабіў станавога прыстава.

17. Малы Чалавек — гэта брат Дубатоўка, «непапраўны ідыёт».

18. Беларэцкі, Рыгор, сяляне ўчынілі засаду «дзікаму паляванню».

19. Разгадку «таямніц» Балотных Ялін паведаміў Беларэцкаму пад прымусам Марка Стахевіч. 20. Надзея Яноўская стала жонкай Андрэя Беларэцкага, і яны пражылі разам доўгае і шчаслівае жыццё.

VІІ.Паведамленне вучня пра экранізацыю твора. (слайд)

Фільм «Дзікае паляванне караля Стаха» быў зняты рэжысёрам В. Рубінчыкам у 1980 годзе. Стужка атрымала прэмію на XПарыжскім кінафестывалі фан-тастычных і навукова-фантастычных фільмаў, мела прызнанне на фестывалях у Канадзе і Італіі. Жанр дэтэктыву захапіў гледачоў, і часам на прагляд фільма ў кінатэатрах Мінска нельга было дастаць білет. «Дзікае паляванне...» глядзіцца з цікавасцю таму, што гэта твор вострасюжэтны, напружаны (асабліва ў першай серыі). Поспеху фільма садзейнічае таксама цудоўны акцёрскі калектыў: Барыс Плотнікаў (Беларэцкі), балгарская актрыса Алена Дзімітрава (Яноўская), Раман Філіпаў (Дубатоўк), Андрэй Харытонаў (Свеціловіч), Барыс Хмяльніцкі (Варона), Альберт Філозаў (Гацэвіч) і інш.

Аператар фільма Таццяна Логінава, мастак Аляксандр Чартовіч і кампазітар Яўген Глебаў паспрыялі стварэнню на экране рэальнага ў дэталях, аксесуарах эпохі і разам з тым легендарна-фантастычнага свету.

Асабліва ўражваюць гледачоў страшэннае паляванне караля Стаха, так выдатна апісанае пісьменнікам, вялізны і змрочны палац Надзеі Яноўскай, гаспадыні Балотных Ялін, які ўспрымаецца як вобраз пагрозы, месца прывідаў і небяспекі.

Адам Мальдзіс, даследчык творчасці У. Караткевіча, пасля выхаду фільма на шырокі экран крытыкаваў рэжысёра В. Рубінчыка за «гістарычную прыблізнасць». «Нельга, застаючыся канкрэтным у адных рэаліях, быць абстрактным і таму недакладным у іншых, — піша А. Мальдзіс у рэцэнзіі на фільм і далей дадае: —

Нельга падзеі, якія адбываюцца ў Беларусі, адвольна пераносіць у замак, архітэктура якога нічога агульнага з Беларуссю не мае» (с. 166). (Фільм часткова здымаўся ў замку ля Львова). Але той жа А. Мальдзіс прызнаецца, што «ў цітрах фільма напісана, што яго сцэнарый створаны па матывах аповесці У. Караткевіча. Ды і якое я маю права глядзець на фільм толькі праз прызму аповесці? Кожная больш або менш дакладная экранізацыя — самастойны твор мастацтва, і ацэньваць яго ў першую чаргу трэба зыходзячы з таго, што ёсць на экране...» (с. 164).

Ідэйнае гучанне фільма і яго сацыяльныя акцэнты акрэслены вельмі выразна. А яшчэ ў фільме ёсць каханне — узнёслае, чыстае, рамантычнае. Глядач з сімпатыяй сочыць, як паступова ў душы Надзеі Яноўскай растае лёд, знікае жах, абуджаецца

прага жыцця, нясмелае і цнатлівае пачуццё да Андрэя Беларэцкага, якое цудоўна перадалі на экране акцёры Алена Дзімітрава і Барыс Плотнікаў.

ІХ. Рэфлексія.

Скласці сінквейн па апорных словах (па групах): 1)Беларэцкі. 2) Свеціловіч. 3) Яноўская. 4) Дубатоўк. 5) дзікае паляванне.

Беларэцкі

Актыўны, гуманны (мужны, сардэчны, даверлівы, смелы)

Шукае, тлумачыць, змагаецца

Нясе святло ў сялянскае асяроддзе (мужны абаронца людзей)

Чалавек (гонар, адказнасць …)

Свеціловіч

Малады, гарачы (бескампрамісны, наіўны)

Шукае, імкнецца, гіне

Не можа мірыцца з несправядлівасцю і насіллем (настойліва імкнецца выкрыць зло)

Маладосць

Яноўская

Спагадлівая, самаахвярная (рамантычная)

Жыве, змагаецца, верыць

Надзея на працяг жыцця

Надзея

Дубатоўк

Карыслівы, злы (бесчалавечны)

Прыкідваецца, забівае, падпарадкоўвае

Адсутнасць духоўнасці

Нікчэмнасць (зло, пагарда)

Дзікае паляванне

Страшнае, дзікае

Пагражае, забівае, знішчае

Дзікае паляванне – маральная разбэшчанасць (жудасная навала)

Злачынцы (насілле, нечысць)

Х. Дамашняе заданне. (слайд) 1. Даць аргументаваны адказ на наступныя пытанні (на выбар): «Супрацьстаянне дабра і зла — праблема вечная?», «"Дзікае паляванне" — сімвал зла сацыяльнага ці духоўнага? ». 2. Змест першай кнігі рамана У.Караткевіча “Каласы пад сярпом тваім”.

Вынікі ўрока, іх каментарый.

Дадатак 1.

Прозвішча і імя вучня __________________________________

Выніковае тэставае заданне

6. 11. 16.
7. 12. 17.
8. 13. 18.
9. 14. 19.
10. 15. 20.

раскрыть » / « свернуть

08.01.2021

РОД НАЗОЎНІКАЎ

раскрыть » / « свернуть

Паўловіч В.А. Беларуская мова, 6 клас

РОД НАЗОЎНІКАЎ

Мэты і задачы:

спрыяць узнаўленню ведаў вучняў прапастаянную марфалагічную прымету родуназоўнікаў;
пазнаёміць з асаблівасцяміўжывання ў маўленніназоўнікаўмужчынскага роду, якіяабазначаюцьасобмужчынскага і жаночага полу;
дапамагчы вучням асэнсаваць, што ў беларускай і рускай мовах род некаторых назоўнікаў не супадае;
фарміравацьуменнівызначаць род назоўнікаў, арыентуючыся на семантычныя і марфалагічныяпаказчыкі;
развівацьнавыківыкарыстання у вусным і пісьмовыммаўленніназоўнікі, прывызначэнні роду якіхнярэдкадапускаюццапарушэннінормаўлітаратурнаймовы;
выхоўвацьзвязнае маўленне вучняў.

Абсталяванне: рабочыя лісты з заданнямі, беларуска-рускі слоўнік; ЛСМ па тэме “Назоўнік”; рабочы сшытак для 6 класа; канверты з назоўнікамі; зорачкі за адказы; аўдыязапіс “Гаворка беларуская” ў выкананні гурта “Бяседа”.

ХОД УРОКА

Арганізацыйнымомант

– Добры дзень! Я рада вітаць вас сённянаўроку. Думаю, вы згадзіцесяса мной, што добры настрой на працу – гэтапалова справы.

Зараз ты правер, дружок,

Ці гатоў пачаць урок.

Будзем дружна працаваць,

Будзем веды набываць.

Жадаю вялікіх поспехаў усім нам!

Праверкадамашнягазадання. §27, пр.169.

1) Актуалізацыя апорных ведаў.Н.: – Чарговы раз мы звяртаемся да часцінымовы “Назоўнік”. Давайце ўспомнім, штонам вядома па тэме?“Аўкцыён ведаў” (за правільны адказ – зорка)

“Закончы выраз”:

1. Назоўнік – самастойная часціна мовы, якая …

2. Пачатковая форма назоўніка – гэта …

3. Назоўнік мае граматычныя катэгорыі ….

4. Назоўнік у сказе выконвае сінтаксічную ролю ……

Назоўнікі, якія пішам з вялікай літары, называем …

6. Агульныя назоўнікі – гэта …

7. Канкрэтныя назоўнікі спалучаюцца са словамі …

8. Смех, жаль, радасць, нястача – гэта назоўнікі …

9. Назоўнікі, якія абазначаюць мноства прадметаў як адно цэлае, называюцца …

10. Рэчыўныя назоўнікі – гэта …

11. Назоўнікі, якія адказваюць на пытанне хто?, называюцца …

12. Назоўнікі, якія адказваюць на пытанне што?, называюцца …

(прыводзяць прыклады)

2)Практыкаванне 169 (праверка)

Тлумачэнненовагаматэрыялу

Матывацыйны этап:

Н.:– Сёння на ўроку мы прадоўжым вывучаць назоўнік як часціну мовы, папоўнім скарбонку ведаў новай інфармацыяй і адновім у памяці раней набытыя звесткі.

– Такая катэгорыя, як род назоўніка, вядома вам яшчэ з пачатковай школы. Давайце разам успомнім, што нам вядома.

(род назоўнікаў: м.р., ж.р., н.р. – прыклады)

– Як трэба вызначаць род назоўнікаў? Якіясловы мы павіннывыкарыстоўваць?

Пр. 177 (па ўмове).

Пр. 178 (па ўмове).

Н.: - Вызначце род назоўнікаў соня, плакса, задавака, забіяка? Аказваецца, у мове ёсць яшчэ адзін род – агульны. І пра яго мы таксама даведаемся сёння на ўроку.

С. 84 (тэорыя падручніка)

ЛСМ па тэме “Назоўнік” (дапрацоўваем адну каардынату – род назоўнікаў: м.р., ж.р., н.р., агульны род.)

Фізкультхвілінка:

Н.: Я буду чытаць вам сцвярджэнні, якія могуць быць правільнымі ці памылковымі. Калі вы згодны са сказаным, папляскайце ў далоні, калі не – прысядзьце.

1. Слова “вугаль” м.р. (пляскаюць у далоні)

2. Слова “восень” н.р. (прысядаюць) - ж.р.

3. Слове “воблака” н.р. (пляскаюць ў далоні)

4. Слов “абавязак” м.р. (пляскаюць ў далоні)

5. Слова “сабака” ж.р. (прысядаюць) – м.р.

6. Слова “брыво” м.р. (прысядаюць) - н.р.

7. Слова “жыццё” н.р. (пляскаюць у далоні)

8. У слове “вучэнне” пішам дзве літары нн. (пляскаюць).

9. Слова “цень” ж.р. (прысядаюць) - м.р.

10. Слова “дзверы” ж.р. (прысядаюць) - мн.лік, род не вызн.

11. Слова “ўважлівасць” ж.р. (пляскаюць у далоні).

Замацаванневывучанагаматэрыялу

А)Пр. 179 (па ўмове), с. 84.

Пр. 180 (пераклад), с. 84.

Жывапіс

Жывапіс – гэта стварэнне мастацкіх карцін фарбамі. Гэта вельмі старажытнае мастацтва. Там, дзе жылі першабытныя людзі, можна знайсці выявы жывёл. На іх людзі палявалі. Першыя фарбы людзі атрымлівалі з раслін і мінералаў.

Пр. 181 (па ўмове), с. 85.

“Лексічная хвілінка”

Пераклад словазлучэнняў з рускай мовы:

Аккуратная запись, горькая полынь, долгая тень, золотая медаль, каменный уголь, молодой жеребенок, неправильная дробь, новая шинель, пейзажная живопись, солнечный день, стройный тополь, черная пыль, широкая степь.

(акуратны запіс, горкі палын, доўгі цень, залаты медаль, каменны вугаль, маладое жарабя, неправільны дроб, новы шынель, пейзажны жывапіс, сонечны дзень, стройная таполя, чорны пыл, шырокі стэп)

Рабочы сшытак па беларускай мове, 6 клас.

С. 21 – 23, пр.20 – 22 (па ўмове);

Пр. 23 (па ўмове) – на адзнаку.

Арфаграфічная хвілінка:

Вахта – вахцёр, білет – білецёр, мантаж – манцёр, экспарт – экспарцёр, валанцёр, каскадзёр, кампосцер, транспарцёр;

Індыя - індыец, (але – індзеец), Ірландыя - ірландзец, Візантыя - візантыец, Галандыя - галандзец, студыец, партыец.

1) Гучыць аўдыязапіс песні “Гаворка беларуская”. Выпісаць назоўнікі, размеркаваўшы іх па групах.

Ж.р. м.р. н.р. не вызначаецца:

Мова, зямля, голас, час, дзяцінства, песні, гадамі,

мелодыя, гаворка, дзед, прадзед, дзён, нашчадкам.

страта, праклён.

2) Размяркуйце назоўнікі па групах у залежнасці ад родавай прыналежнасці.Па варыянтах: В-І – ж.р., В – ІІ – м.р., В-ІІІ – н.р., В-ІV – род не вызначаецца.

Цюль, вермішэль, Егіпет, паездка, вогнішча, валяр'ян, грошы, дзяржава, пажарышча, Венера, прэм'ер, Баранавічы, духі, кава, імя, Арктыка, капуста, племя, паселішча, смеласць.

(ж.р.:паездка, дзяржава, Венера, кава, Арктыка, капуста, смеласць; м.р.: цюль, вермішэль, Егіпет, валяр'ян, прэм'ер; н.р.: вогнішча, пажарышча, імя, племя, паселішча; мн.лік: грошы, Баранавічы, духі ).

3) Заданне . Вызначце радок, у якім дапушчаны памылкі ў вызначэнні роду назоўнікаў

1.Працоўны мазоль, залаты медаль, белая гусь. 2.Вялікая цень, салдацкая шынэль, моцная боль. 3.Аўстралійскі кенгуру, гасцінны Баку, паўнаводны Ніл. 4.Вядомы МАЗ, курортны Сочы, глыбокае метро.

4)Заданне. Праскланяць назоўнікі дзяўчынка плакса і хлопчык плакса – В-І, дзяўчынка соня і хлопчык соня - В-ІІ.

(Н. дзяўчынка плакса, хлопчык плакса,

Р. –кі -сы, -ка -сы,

Д. –цы -се, -ку -су,

В. –ку -су, -ка -су,

Т. –кай -сай, -кам -сам,

М. –цы -се, -ку -су) .

5) Заданне . Падкрэсліце ў сказе назоўнікі і вызначце іх род.

Чалавек без сям’і, што птушка без крылаў. Сэрца маці лепш за ўсё грэе. Дарагая тая хатка, дзе радзіла мяне матка.

6)Гульня “Карэктар”. Выправіць памылкі і запісаць правільны варыянт.

Цешыцца з дзіцяці, падалі праменні, пейзажная жывапіс, балючы мазоль, вялікаяболь,выбачаць сяброўку, тонкае сцябло, ісці за ягадамі, старая ватоўка, няўпэўненая поступ, грубы шоў, новы камод, залатая медаль, моцны гар, вялікі спрыт.

7) Знайдзіце «чацвёртае лішняе». 3 названымі словамі складзіце словазлучэнні.

1) Цюль, сабака, стэп, рунь; 2) кішэня, квецень, шампунь, вуаль; 3) палын, шынель, подпіс, шэрань.

8) Вызначце радок, у якім дапушчаны памылкі ў вызначэнні роду назоўнікаў

9)Заданне “Перакладчык”.Перакладзіце на беларускуюмовудадзеныяназоўнікі. Вызначцеіх род.

Вышивка (___) – ________________ (____); (вышыўка, вышыванне)

Боль (_____) – __________________ (____);

Государство (____) – ____________ (____);

Ребёнок (____) – ________________ (____);

Полотенце (____) – ______________ (____); (ручнік)

Василёк (____) – ________________ (____); (васілёк, валошка)

Любовь (___) – _________________ (____). (любоў, каханне)

10)Заданне. Вызначыць сінтаксічную ролю назоўнікаў у сказах.

Чалавек – основа жыцця на зямлi, аснова сям’i. Сiмвалам чалавека з’яўляецца зорка. “Нарадзiўся чалавек – на небе з’явiлася яго зорка. Добрычалавек – яго зорка гарыць ярка”, – кажуцьлюдзi.

11) Гульня “Дапамажы назоўніку”. Клас дзеліцца на тры групы. Кожнай групе даецца канверт з выявамі дзяўчынкі – ж.р., хлопчыка – м.р., дзіцяці – н.р., у кішэнях якіх многа слоў (прамавугольнікаў са словамі). Неабходна пакінуць тыя, якія адпавядаюць роду назоўніка, а астатнія перадаць іншым групам.

12) Заданне “Адным словам ”:

1) Дзіця каровы - … (цяля); 2) Дзіця кабылы - … (жарабя);

3) Дзіця авечкі - … (ягня); 4) Дзіця казы - … (казляня);

5) Дзіця свінні - … (парася); 6) Дзіця сабакі - … (шчаня);

7) Дзіця катка - … (кацяня); 8) Дзіця гусі - … (гусяня);

9) Дзіця куры - … (кураня); 10) Дзіця птушкі - … (птушаня);

11)Дзіця голуба - … (галубяня); 12) Дзіця страуса - … (страусяня);

13) Дзіця індыка - … (індычаня); 14) Дзіця жабы - … (жабяня);

15) Дзіця вожыка - … (важаня); 16) Дзіця вавёркі - … (ваверчаня);

17) Дзіця мышы - … (мышаня); 18) Дзіця воўка - … (ваўчаня);

19) Дзіця льва - … (ільвяня); 20) Дзіця качкі - … (качаня).

V. Падагульненневывучанагаматэрыялу (рэфлексія).

Пытанні:

– Якая інфармацыяаказалася для вас новай?

– Якіматэрыял вы ўжоведалі?

– Як вызначыць род назоўнікаў?

- Калі род назоўнікаў не вызначаецца?

– Цізаўсёдысупадае род назоўнікаў у рускай і беларускаймове?

VІ.Дамашняезаданне

§14, 15, пр. 89.

VІІ.Падвядзенневынікаў урока (падлік зорак), іх каментарый.

Агульнаяацэнкапрацыкласанаўроку. Выстаўленне і каменціраванне адзнак вучням.

VІІІ. Рэфлексія. Пакідаючы клас, вучні на дошцы замацоўваюць смайлікі адпаведна настрою.

Несупадзенне роду назоўнікаў у беларускай і рускай мовах

Беларускаямова	Род	Рускаямова	Род
абавязак	м.	обязанность	ж.
абаранак	м.	баранка	ж.
адсутнасць	ж.	отсутствие	ср.
адценне	н.	оттенок	м.
апенька	ж.	опёнок	м.
ахапак	м.	охапка	ж.
бацвінне	н.	ботва	ж.
боль	м.	боль	ж.
брыво	н.	бровь	ж.
будучыня	ж.	будущее	ср.
ватоўка	ж.	ватник	м.
ваўчаня	н.	волчонок	м.
выказнік	м.	сказуемое	ср.
гаворка	ж.	говор	м.
гар	м.	гарь	ж.
гліцэрына	ж.	глицерин	м.
гусь	ж.	гусь	м.
дроб	м.	дробь	ж.
жазло	н.	жезл	м.
жывапіс	м.	живопись	ж.
жырафа	ж.	жираф	м.
жыццё	н.	жизнь	ж.
займеннік	м.	местоимение	ср.
занятак	м.	занятие	ср.
запіс	м.	запись	ж.
зрок	м.	зрение	ср.
іканапіс	м.	иконопись	ж.
камода	ж.	комод	м.
капыт	м.	копыто	ср.
каромысел	м.	коромысло	ср.
кафля	ж.	кафель	м.
клінапіс	м.	клинопись	ж.
кава	ж.	кофе	м.
летапіс	м.	летопись	ж.
лісце	н.	листва	ж.
лотаць	ж.	лотос	м.
мазоль	м.	мозоль	ж.
машынапіс	м.	машинопись	ж.
медаль	м.	медаль	ж.
меншасць	ж.	меньшинство	ср.
навучанне	н.	учёба	ж.
надпіс	м.	надпись	ж.
назва	ж.	название	ср.
настрой	м.	настроение	ср.
насып	м.	насыпь	ж.
натоўп	м.	толпа	ж.
невук	м.	невежда	общ.
нябыт	м.	небытие	ср.
паводка	ж.	паводок	м.
палын	м.	полынь	ж.
пара	ж.	пар	м.
півоня	ж.	пион	м.
перакіс	м.	перекись	ж.
перапіс	м.	перепись	ж.
подпіс	м.	подпись	ж.
помста	ж.	мщение	ср.
посуд	м.	посуда	ж.
поступ	м.	поступь	ж.
поўдзень	ж.	юг	м.
поўнач	ж.	север	м.
прастора	ж.	простор	м.
продаж	м.	продажа	ж.
прыбытак	м.	прибыль	ж.
птушаня	н.	птенец	м.
пыл	м.	пыль	ж.
рамонак	м.	ромашка	ж.
расліна	ж.	растение	ср.
роднасць	ж.	родство	ср.
рукапіс	м.	рукопись	ж.
сабака	м.	собака	ж.
сажань	м.	сажень	ж.
салата	ж.	салат	м.
святло	н.	свет	м.
спрыт	м.	прыть	ж.
сродак	м.	средство	ср.
стэп	м.	степь	ж.
сцябло	н.	стебель	м.
табака	ж.	табак	м.
таполя	ж.	тополь	м.
трапятанне	н.	трепет	м.
туфель	м.	туфля	ж.
узвышша	н.	возвышенность	ж.
успамін	м.	воспоминание	ср.
фальш	м.	фальшь	ж.
цень	м.	тень	ж.
цяжар	м.	тяжесть	ж.
цяля	н.	теленок	м.
цярплівасць	ж.	терпение	ср.
шаль	м.	шаль	ж.
шафа	ж.	шкаф	м.
шаша	ж.	шоссе	ср.
шво	н.	шов	м.
шчаўе	н.	щавель	м.
шчацінне	н.	щетина	ж.
шынель	м.	шинель	ж.
электрычнасць	ж.	электричество	ср.
яблык	м.	яблоко	м.

Вызначэнне роду агульных і ўласных назоўнікаў іншамоўнага паходжання

Калі агульны назоўнікіншамоўнагапаходжання не скланяецца (не змяняецца па склонах), то:

да назоўнікаў мужчынскага роду адносяцца словы, якіяабазначаюцьасобмужчынскага полу, а таксамажывыхістот: аўстралійскі кенгуру, знакамітымаэстра, прыгожыфламінга, небяспечныінкогніта(але: прыгожаяжырафа, смачная івасі, страшная цэцэ);

да назоўнікаў жаночага роду адносяцца словы, якіяабазначаюцьасоб жаночага полу: прыгожаялэдзі, добразычлівая фрау, дасціпнаяпані;

да назоўнікаў ніякага роду належаць назвынеадушаўлёныхпрадметаў: прасторнае фае, непацверджанаеалібі, багатае меню, глыбокаедэкальтэ.

Калі ўласны назоўнікіншамоўнагапаходжання не скланяецца (не змяняецца па склонах), то род вызначаецца па родзеагульнаганазоўніка, якімможназамяніцьуласнуюназву: мужчынскі род — Токіа (горад), Батумі (горад), Хансю (востраў); жаночы род — Перу (дзяржава), Кіліманджара (гара);ніякі род — Антарыа (возера), Лах-Ры (возера).

Вызначэнне роду назоўнікаў, утвораных спосабам складання (АБРЭВІЯТУР)

Каліабрэвіятуразмяняецца, то яе род вызначаецца па канчатку: працаваць на БАМе, у ЛіМе (нулявыяканчатакі ў назоўным склоне, тамугэтаназоўнікімужчынскага роду).

Аднакпераважнаябольшасцьабрэвіятур, якіяўтвораны з пачатковыхлітарслоў, не скланяюцца. Род такіхназоўнікаў вызначаецца па апорным слове:

мужчынскі род — БДУ (Беларускідзяржаўныўніверсітэт), АКГ (аптычныквантавыгенератар), СНІД (сіндромнабытагаімунадэфіцыту), НКУС (Народныкамісарыятунутраныхспраў);

жаночы род — ААН (АрганізацыяАб’яднаныхНацый), ЭВМ (электронна-вылічальнаямашына), ВНУ (вышэйшаянавучальнаяўстанова), ЮНЭСКА (UNESCO — UnitedNationsEducational, ScientificandCulturalOrganization, ціАрганізацыя ААН па пытанняхадукацыі, навукі і культуры);

ніякі род — СП (сумеснаепрадпрыемства), ТАА (таварыства з абмежаванайадказнасцю).

Узор для разважання: род абрэвіятур, якіязмяняюцца, вызначаецца па форме (ЦУМ — уЦУМе — канчатакмужчынскага роду). Каліабрэвіятура (складанаскарочанае слова) не змяняецца, то род вызначаецца па галоўным слова (ААН — АрганізацыяАб’яднаныхНацый — жаночы род).

СУКЕНКА	ЧАРАВІК	АЛАКСА
ТАПОЛЯ	ЗАПІС	БОЛЬ
СВЯТЛО	БЯЛІЗНА	ГУСЬ
ЦЮЛЬ	СОНЦА	БУСЕЛ
САМАВУЧКА	САЛАТА	ЯБЛЫК
ПОДПІС	СВІТАННЕ	САБАКА
ПЫЛ	ДВОР	ШКОЛА
ПАРТА	ПЕНАЛ	ШЫНЕЛЬ
НАСЕННЕ	СОНЯ	ЗАБІЯКА
НЕПАСЕДА	ЖЫВАПІС	АПЕНЬКА
НАЗВА	МЕДАЛЬ	АКНО
ДЗЯЦІНСТВА	МАЛАКО	МАЗОЛЬ
ВАРОТЫ	АКУЛЯРЫ	НАЖНІЦЫ
ДЗВЕРЫ	БРАТКІ	НАГАВІЦЫ

раскрыть » / « свернуть

08.01.2021

План-канспект урока беларускай мовы 9 клас

раскрыть » / « свернуть

План-канспект урока беларускай мовы 9 клас

Тэма: складаназалежныя сказы з даданымі акалічнаснымі ўступальнай і параўнальнай часткамі (сродкі сувязі, знакі прыпынку)

Мэта:сфарміраваць уяўленне пра асаблівасці будовы складаназалежных сказаў з даданымі акалічнаснымі ўступальнай і параўнальнай часткамі.

Выпрацоўваць уменні выяўляць складаназалежныя сказы з даданымі акалічнаснымі ўступальнай і параўнальнай часткамі ў тэкстах; вызначаць межы галоўнай і даданай частак, месца даданай адносна галоўнай; выяўляць сродкі сувязі частак;вызначаць акалічнасныя сэнсавыя адносіны паміж часткамі; будаваць схемы сказаў; утвараць складаназалежныя сказы з даданымі акалічнасныміўступальнай і параўнальнай часткамі

Абсталяванне: карткі з заданнямі, табліца “Віды даданых акалічнасных частак”

Ход урока

1.Арганізацыйна-матывацыйны этап.

2.Тэставая работа

3.Арфаграфічная хвілінка.

прэзідыум	запазыч. слова, якое заканчв. на –ум,-ус
ток-шоу	у канцы запаз. слова
ноўтбук	Пры чаргаванні[] з [ў] у сяр слова пасля галосных перад зычнымі
вёска Уздзенскага раёна	пачатак уласнай назвы
натарыус	запазыч. слова, якое заканчв. на –ум,-ус
паўза	Пры чаргаванні[у] з [ў] у сяр слова пасля галосных перад зычнымі
аўдыязапіс	чаргаванне [у] з [ў] у сяр слова пасля галосных перад зычнымі
давай успомнім	папяр.заканчв. на зычны
сеялка	літара л захоўваецца пры адсутнасці чаргавання [л] з [ў]
паўторны	Пры чаргаванні[в] з [ў] у сяр слова пасля галосных перад зычнымі
да сястры Уладзіміра	пачатак уласнай назвы
прынялі на “ўра”	пасля злучка або двукосся (гэтыя значкі не з’яўляюцца знакамі прыпынку), калі папяр. слова заканчв. на галосны
паўднёва-ўсходні	пасля злучка, калі папяр. слова заканчв. на галосны
соусніца	запазыч. слова, якое заканчв. на –ум,-ус
фаўна	Пры чаргаванні [у] з [ў] у сяр слова пасля галосных перад зычнымі

4.Актуалізацыя ведаў

5. Праца па тэме ўрока

Практыкаванне 136.

Вусна адкажыце на пытанні.

Акалічнасць уступкі адк. на пытанне нягледзячы на што?

(Нягледзячы на дожд, сонца выглянула пасля абеду)

1 сказ- першая коска стаіць паміж аднароднымі членамі, другая-аддзяляе дзеепрысл зварот

2 сказ-коска раздзяляе галоўную і даданую часткі складаназал сказа.

Нягледзячы на-дзеепрыслоўе

Нягледзячы на тое што-падпарадкавальны злучнік

Правіла с.95

Фізкультхвілінка

Практыкаванне 137

Выпішыце складаназалежныя сказы з даданымі акалічнаснымі ўступальнымі часткамі. Пабудуйце схемы сказаў.

(як ні), але[].-нягледзячы на што?

3.[ , (хоць), ].-нягледзячы на што?

Практыкаванне 138

-Ускладнены параўнальным зваротам-“як у пярыне”

-як, быццам, як быццам

1 сказ- першая коска стаіць паміж аднар чл ск, 2 і 3 выдзял параўн зварот

2 сказ-першая коска стаіць паміж аднар чл ск, 2 і 3 раздзял галоўную і даданую часткі

Параўнальны зварот адр ад даданай акалічн параўнальнай тым, што не мае выказніка або дадан чл ск.

6.Замацаванне

Практыкаванне 139

Прачытайце тэкст. Вызначце яго стыль і тып.(мастацкі, апісанне)Спішыце, устаўляючы прапушчаныя літары і расстаўляючы знакі прыпынку.

Пад акном цвіла чаромха. Яе ствол, тоўсты і чорны, як мокры асфальт, упарта выцярэбліваўся з бетону і цягнуўся ўвышыню. Шырокая крона бялела, нібы на ей павісла іскрыстая снежная лавіна, духмяная, як сама раніца. (даданая акал параўн частка).Часам ветрык праз акно сыпаў у пакой прыгаршчы пялёсткаў, якія кружыліся, усцілалі падлогу.(дадан азнач.частка)

У горадзе, як гэта не дзіўна, раней чым у лесе распускаецца чаромха.

Практыкаванне 140

Кожны абзац-новая частка.

Паколькі першыя дні гасцявання ў сваякоў пайшлі ў мяне на знаёмства з гістарычнымі мясцінамі, то цяпер планаваў паглядзець Маскву літаратурную. (Даданая ака.л частка прычыны)

(паколькі),[].-па якой прычыне

7. Дамашняе заданне: параграф 21 пр.141

8.Рэфлексія. Падвядзенневынікаў работы наўроку.

Закончыце сказы:

Я запомніў, што ....
Я зразумеў, што ....
Думаю, што ....
Цяжкім здалося ....
Прабелыў ведах буду ліквідаваць ....

раскрыть » / « свернуть

05.01.2021

складаназалежныя сказы з даданымі акалічнаснымі часткамі прычыны, мэты

раскрыть » / « свернуть

Даданыяакаліч-насныячасткі	Адказваюць на пытанні	Паясняюць у галоўнай частцы	Могуцьзвязвацца з галоўнай часткайпрыдапамозепадпарадкавальныхзлучнікаў ці злучальныхслоў
месца	д з е? к у д ы? а д к у л ь?	выказнік; акалічнасць месца *тут, там, туды, адтуль, адсюль, усюды, скрозь, адусюль*	*дзе, куды, адкуль*
часу	к а лі? якд о ў г а? да я к о г а часу?	выказнік; спалучэнневыказніка са словам у*той час, да таго часу, паслятаго;* акалічнасць часу*заўсёды,* *тады, адтуль*	*Калі, як, як толькі,* *пакуль, ледзь, ледзьтолькі,* у той час як, да таго часу як, паслятаго як**
умовы	п р ы я к о й у м о в е?	Усюгалоўную частку	*калі,* *каб, раз, як*
прычыны	ч а м у? пая к о й п р ы ч ын е?	выказнік; спалучэнневыказніка са словам *таму, ад таго, з-за таго*	*бо, тамушто, што, а то, як, ад тагошто, з-за тагошто*
мэты	для чаго? з я к о й м э т а й? н а в о ш т а?	выказнік; спалучэнневыказніка са словам! *для таго,* *з тым*	*каб, абы, для тагокаб, з тымкаб*
уступа-льныя	н я г л ед з ячына што?	Усюгалоўную частку	*хоць (хаця), нягледзячы на тое што, няхай (хай)*
спосабу дзеяння	я к? я к і м ч ы н а м?	выказнік; спалучэнневыказнікаса словам так	*што, як, каб, як бы, быццам, нібы*
меры і ступені	у я к о й с т у п е н і? як м н о г а? я к?	спалучэнне вы-казнікаса словам так, столькі, настолькі, такі, гэтакі	*што, як, як бы, нібы, быццам*
параў- нальныя	___	Усюгалоўнуючастку, слова тым у галоўнайчастцы	*як, быццам, нібы, чым, бы, як быццам*

Даданыя акаліч-насныя часткі	Адказваюць на пытанні	Паясняюць у галоўнай частцы	Могуць звязвацца з галоўнай часткай пры дапамозе падпарадкавальных злучнікаў ці злучальных слоў
месца	д з е? к у д ы? а д к у л ь?	выказнік; акалічнасць месца *тут, там, туды, адтуль, адсюль, усюды, скрозь, адусюль*	*дзе, куды, адкуль*
часу	к а л і? як д о ў г а? да я к о г а часу?	выказнік; спалучэнневыказніка са словам у*той час, да таго часу, паслятаго;* акалічнасць часу*заўсёды,* *тады, адтуль*	*Калі, як, як толькі,* *пакуль, ледзь, ледзьтолькі,* у той час як, да таго часу як, паслятаго як**
умовы	п р ы я к о й у м о в е?	Усюгалоўную частку	*калі,* *каб, раз, як*
прычыны	ч а м у? пая к о й прычыне?	выказнік; спалучэнневыказніка са словам *таму, ад таго, з-за таго*	*бо, тамушто, што, а то, як, ад тагошто, з-за тагошто*
мэты	для ч а г о? з я к о й м э т а й? н а в о ш т а?	выказнік; спалучэнневыказніка са словам! *для таго,* *з тым*	*каб, абы, для тагокаб, з тымкаб*
уступа-льныя	н я г л ед з я чына што?	Усюгалоўную частку	*хоць (хаця), нягледзячы на тое што, няхай (хай)*
cпосабу дзеяння	я к? я к і м ч ы н а м?	выказнік; спалучэнневыказнікаса словам так	*што, як, каб, як бы, быццам, нібы*
меры і ступені	у я к о й с т у п е н і? як м н о г а? я к?	спалучэнне вы-казнікаса словам так, столькі, настолькі, такі, гэтакі	*што, як, як бы, нібы, быццам*
параўналь-ныя	___	Усюгалоўнуючастку, слова тым у галоўнайчастцы	*як, быццам, нібы, чым, бы, як быццам*

Учителю белорусского языка и литературы

Беларуская літаратура 10 клас

РОД НАЗОЎНІКАЎ

План-канспект урока беларускай мовы 9 клас

складаназалежныя сказы з даданымі акалічнаснымі часткамі прычыны, мэты

Разделы сайта